Laat de grootste roddeltante het werk doen
Drie weken geleden schreven we al dat je een plan of idee het beste kunt verpakken in een mooi verhaal. Beeldende verhalen blijven hangen en verhogen de kans dat iemand het verhaal goed verder vertelt. Dit laatste is van groot belang. Wil een idee voor je gaan werken, dan zal het zich moeten verspreiden binnen sociale netwerken – tijdens gesprekken bij de koffieautomaat, via Hyves of in de gebruikelijke wandelgangen.
Geruchten in oorlogstijd
Vooral bij militaire organisaties in oorlogstijd is het managen van geruchten van levensbelang. Mensen blijken er extra vatbaar voor te zijn in tijden van grote onzekerheid en spanning. Met name als ze niet weten waar ze aan toe zijn en weinig vertrouwen hebben in de officiële bronnen, zijn ze op zoek naar zaken die betekenis kunnen geven aan de wereld om hen heen.
Het is dan ook geen toeval dat de wetenschappelijke belangstelling voor geruchten sterk toenam tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1947 verscheen het boek The Psychology of Rumor van G.W. Allport en Leo J. Postman. Het is nog altijd het standaardwerk op dit gebied, waaruit we kunnen afleiden dat het thema sindsdien nogal in de vergetelheid is geraakt – tot vorig jaar althans, want toen publiceerden de onderzoekers Nicholas DiFonzo en Prashant Bordia het boek Rumor Psychology.
Onenigheid over geruchten
Dit laatste boek geeft antwoord op een vraag die in de loop der tijd tot de nodige onenigheid had geleid tussen psychologen en sociologen. De vraag is deze: wordt de inhoud van geruchten aangedikt of juist afgezwakt naarmate ze zich verder verspreiden? Deze vraag is voor ons van belang omdat we willen weten wat er gebeurt als de ideeën die wij verspreiden, door anderen worden doorgegeven. Gaat er veel van onze boodschap verloren of wordt ons verhaal juist versterkt doordat mensen er allerlei zaken aan toevoegen?
De traditionele gedachte ging uit van een proces van levelling, waarin geruchten van alle details worden ontdaan en alleen de kern overblijft die vervolgens een eigen leven gaat leiden. Wat blijkt echter? Dit proces treedt alleen op in situaties waarin de informatie in een ‘rechte lijn’ wordt doorgegeven en er weinig onduidelijkheid heerst. In de meeste gevallen is de wereld echter een stuk complexer. Dat leidt ertoe dat een gerucht, ons idee, voor anderen een instrument wordt in hun pogingen om vat op de wereld om hen heen te krijgen. Hierdoor wordt er juist allerlei contextuele informatie aan toegevoegd. Dat zou niet zo erg zijn, ware het niet dat je geen controle heb over wat er wel en niet doorverteld wordt.
Smiley-bende
Wat dit betreft kunnen we lering trekken uit het gerucht rond de ‘smiley-bende’, een verhaal dat zelfs het Journaal haalde. Een groep jongens zou op een schoolplein in Rotterdam meisjes bedreigen en hun de volgende keuze geven: of je wordt door de hele groep verkracht, of je krijgt een ‘smiley’. Het slachtoffer kiest dan logischerwijs voor het laatste, hoewel ze niet weet wat deze keuze inhoudt. En dan komt de gruwelijke ontknoping: haar mondhoeken worden uitgesneden en er wordt zout in de wond gestrooid om het litteken te verergeren. Dit gerucht heeft op verschillende plaatsen in het land de ronde gedaan: Leiden, Roosendaal, Zaltbommel, Utrecht, Groningen, Enschede.
Opmerkelijk was het feit dat dit gerucht, dat zich ook via e-mail verspreidde, overal aan de lokale omstandigheden werd aangepast. De jongens waren vaak Antilianen of Marokkanen, maar in Groot-Brittannië – waar het gerucht al veel langer bestond – ging het over jeugdbendes in Glasgow en over supporters van voetbalclub Chelsea. Het verhaal is naar verluidt via Frankrijk en Vlaanderen hierheen gekomen. Ook tijdens de rellen in de Antwerpse wijk Borgerhout deed het de ronde; de ‘daders’ konden, afhankelijk van de verteller en zijn toehoorders, zowel Marokkanen als Vlamingen zijn.
Lokale vormen
Dit gerucht neemt dus overal lokale vormen aan. Doordat mensen het aanvankelijk niet konden plaatsen, lieten ze weg wat ze niet begrepen en vulden de rest aan met lokale elementen. Daarnaast werd, naarmate dit gerucht vaker voorbijkwam, het verhaal steeds pittiger. Het begon met één jongen die een meisje met een mes bedreigde, en uiteindelijk werd het een hele groep. De Nederlandse politie heeft dit verhaal overigens meerdere malen onderzocht, maar heeft nooit slachtoffers kunnen vinden.
Wat leert ons dit nu voor de toepassing in de dagelijkse praktijk? Als we een idee, concept of iets dergelijks willen verspreiden, doen we er goed aan om ons verhaal op te bouwen vanuit een sterk beeldende kern en zoveel mogelijk lokale voorbeelden te gebruiken. Daarnaast moet het opmerkelijk genoeg zijn om het de moeite van het doorvertellen waard te maken, zonder dat dit ten koste gaat van de geloofwaardigheid. Hou het dus realistisch, want de kans is groot dat het gerucht zichzelf gaat ‘verscherpen’ naarmate het zich verder verspreidt – daar hoef jij niks voor te doen.
Promotie door een gerucht
Hoe kan dit jou nu concreet helpen? Laten we een voorbeeld geven. Stel, je vindt dat je een promotie verdient. Je zou natuurlijk direct naar de directeur kunnen stappen en zeggen dat je het tijd vindt voor een volgende stap in je carrière. De kans bestaat dat hij deze moedige actie honoreert, maar de kans is nog veel groter dat je op schoppende voet wordt ontslagen. Je kunt daarom beter de geruchtenmachine zijn werk laten doen. Je begint met het benaderen van de grootste roddeltante, en neemt haar even apart. „Ik moet je iets belangrijks vragen. Ik hoorde dat ik bovenaan de lijst sta voor promotie. Heb jij daar iets over gehoord? Nee? Hmm… raar. Nou, vertel het maar niet verder en laat het me weten als je iets hoort.” Als je een paar mensen met dit gerucht hebt ‘besmet’ bestaat er een grote kans dat je een selffulfilling prophecy heb gecreëerd.
Zoals we weten kan herhaling een boodschap aantrekkelijker maken. Daar komt nog bij dat mensen eerder geneigd zijn een verhaal te geloven als ze het van meerdere mensen horen. Het gerucht zal op den duur de directie bereiken en die zal zich gaan afvragen waarom jouw naam zo vaak wordt genoemd. Mensen die in het sociale middelpunt staan, worden vaak bepaalde leiderschapskwaliteiten toegedicht. De directie zal gaan geloven dat jij een bijzonder figuur bent en voordat je het weet ben jij de volgende die de felbegeerde managementpositie kan claimen. Succes is natuurlijk niet gegarandeerd. Je moet wel een geloofwaardige kandidaat zijn en niet te veel vijanden hebben, anders kun je jezelf met een dergelijk gerucht ernstig in de voet schieten.
De Smiley bende
Het is te hopen dat men begrijpt dat het hier om een Hoax verhaal gaat een broodje aap. den k je nu echt dat alsdit door wat voor bevolkingsgroep dan ook gedaan zou worden dat de mannen in die leeftijds catogorie van de daders onbezorgt over straat zouden lopen???. de eerste nederlandse meid (ook die van allochtone afkomst) die dat kan er op rekenen dat er een hetze zal worden opgeroepen en dat geen enkele potentiele dader nog zonder eigen smiley zal rondlopen. Als je dat maar begrijpt!!!