De techniek voor meer verantwoordelijk gedrag
Wetenschappers zijn het er nog niet over eens: hebben wij als mens een vrije wil of is ons gedrag het gevolg van onbewuste processen? Uit onderzoek blijkt dat wanneer je op een concrete en levendige manier mensen overtuigt dat er een vrije wil bestaat zij ongewenst gedrag sneller zullen afkeuren. Kortom, de droom van elke change manager en compliance officer!
Maak verantwoordelijkheid nemen concreet
In een experiment uit 2007 [1] werden proefpersonen onderverdeeld in twee groepen. De eerste groep kreeg een tekst waarin een wereld werd beschreven die bestond uit volledig vooraf bepaalde situaties, waardoor vrije wil onmogelijk was. Een andere groep kreeg exact dezelfde tekst, met als toevoeging gevolgd een tekst met een gruwelijke moord van een man op zijn vrouw en drie kinderen.
De beide groepen werden gevraagd of iemand moreel volledig verantwoordelijk gesteld kon worden voor zijn of haar daden. De eerste groep vond van niet (86%) terwijl er bij de tweede groep een aanzienlijke meerderheid wél wél vond dat mensen volledig verantwoordelijk zijn voor of hun daden.
Kortom, het blootstellen aan een concreet, emotioneel voorbeeld zorgt hier volgens de onderzoekers voor de gedachte dat vrije wil bestaat, maar bij een abstract verhaal niet.
En nu toepassen!
Wanneer mensen overtuigd zijn van het bestaan van vrije wil, zijn ze socialer en verwerpen ze ongewenst gedrag sneller. Uit het experiment blijkt dat je mensen kunt overtuigen dat vrije wil bestaat door concrete en levendige situaties te beschrijven met morele kwesties. Door interne debatten en discussies aan te zwengelen met levendige case studies versnel je de bewustwording van gewenst gedrag.
[1] Nichols, S. en J. Knobe (2007). ‘Moral responsibility and determinism: the cognitive science of folk intuitions’. In: Noûs, Vol. 41 (4), p. 663-685.
Het wetenschappelijke artikel waarnaar verwezen wordt heb ik bekeken en ik moet zeggen dat ik het geen goede ondersteuning vind van uw punt. Zoals de auteurs zelf al zeggen valt er een hoop op hun methodologie af te dingen, waaronder het hoge abstracte niveau van het stuk dat hun wereld omschrijft. Ik ben ervan overtuigd dat het daardoor moeilijk is als lezer je volledig in de wereld te verplaatsen en daardoor lastig de moord te beoordelen alsof je in deze wereld bent. Bovendien stuurt dit artikel aan op een wereld zónder vrije wil, het ondersteund dus niet uw punt dat mensen socialer zijn en ongewenst gedrag sneller verwerpen als ze overtuigd zijn dat vrije wil bestaat.
Het onderzoek bewijst eerder dat mensen zich slecht kunnen inleven in een andere denkwereld dan hun eigen als ze geconfronteerd worden met een emotioneel geladen verhaal. Ze zullen dan eerder geneigd zijn hun eigen denkbeeld/emoties te volgen in plaats van het gevraagde denkbeeld.
Bedankt voor uw reactie! U hebt zeker een punt dat hetgeen wat wij beschrijven van het onderzoek (alleen het eerste experiment) geen voldoende ondersteuning geeft van het standpunt. Hun eerste experiment (de deterministische wereld) laat alleen zien dat een concreet voorbeeld (in vergelijking met een abstract voorbeeld) ertoe leidt dat mensen vinden dat iemand concreet verantwoordelijk kan worden gesteld voor zijn of haar daden.
Misschien kunnen mensen zich niet helemaal inleven in een deterministische wereld, maar dat zou dan voor beide condities gelden. Toch wordt een verschil gevonden tussen de concrete en abstracte versie.
Wellicht hadden we het tweede experiment uit het onderzoek mee moeten nemen, want daarin wordt ook een niet-deterministische wereld beschreven. Uit dit tweede experiment blijkt dat wanneer mensen worden geconfronteerd met een deterministische wereld (geen vrije wil), mensen vonden dat iemand minder verantwoordelijk is voor zijn of haar daden dan in een niet-deterministische wereld (dus een wereld met vrije wil).
De experimenten samen laten zien: een concreet voorbeeld én de nadruk leggen op vrije wil zorgt ervoor dat mensen ervan overtuigd zijn dat je verantwoordelijk kunt worden gesteld voor je gedrag, waardoor slecht gedrag eerder zal worden verworpen.