Tien beproefde debattechnieken die je terug gaat zien bij de Algemene Politieke Beschouwingen

Woensdagochtend beginnen de Algemene Politieke Beschouwingen van de Tweede Kamer. Fracties zijn al maanden bezig met de voorbereiding van het belangrijkste politieke debat van het jaar. De politici zullen met het oog op de aanstaande verkiezingen niet elkaar proberen te overtuigen, maar jou als kiezer. En dat geeft niet, schreven we eerder al in NRC Handelsblad. Wat kunnen we verwachten? Hier vind je als voorproefje alvast tien beproefde debattechnieken die je zeker zult tegenkomen.

Zelf volg ik het debat vanaf de publieke tribune van de Tweede Kamer. Live updates en analyse via twitter. In NRC Handelsblad publiceren we ook een recensie van de Troonrede.

Top 10: beproefde trucs & technieken

Richt je woorden niet tot je tegenstander, maar tot diens achterban. Het is bij debatten en vergaderingen zelden productief om je aandacht te richten op het overtuigen van je grootste tegenstander — dat is immers de laatste die je zult overtuigen. Veel politici richten zich daarom met voorbedachte oneliners tot hun eigen achterban. Maar dit preken voor eigen parochie leidt niet tot extra draagvlak voor je ideeën.
Waar tegenstanders Wilders wegzetten als “geweldig naïef”, gebruikt hij zelf interrupties om te laten zien dat hij de SP-stemmer serieuzer neemt dan hun eigen fractievoorzitter.

De meest uitgekookte debaters richten zich daarom tot de achterban van hun tegenstanders. Neem Geert Wilders. Waar zijn tegenstanders hem wegzetten als “geweldig naïef”, gebruikt hij interrupties consequent om te laten zien dat hij bijvoorbeeld SP- en CDA-stemmers serieuzer neemt dan hun eigen fractievoorzitter (“Mevrouw Kant, u laat uw eigen kiezers in de steek!”). Iemand die deze les minder goed lijkt te begrijpen, is Alexander Pechtold. In 2015 sprak hij letterlijk tot Halbe Zijlstra: “Het interesseert me niet of de VVD-kiezer teleurgesteld is.” Tsja, die mensen gaan straks dus niet op D66 stemmen.
Denk goed na over het plaatje. Er is een reden dat Geert Wilders zelden interrupties maakt als Jesse Klaver, Alexander Pechtold of Emile Roemer al bij de interruptiemicrofoons staat: hij profileert zich liever als eenzame strijder. En als het debat vooral voor de televisiekijkers gevoerd wordt, dan moet het plaatje goed zijn. Om diezelfde reden worden er regelmatig ‘props’ (hulpmiddelen) meegenomen naar de vergaderzaal. Neem dit klassieke fragment met Alexander Pechtold bij de Algemene Politieke Beschouwingen van 2009:https://youtu.be/Y8GVbHqWroM?t=25sDat het meenemen van attributen overigens niet altijd goed werkt, bewees Jolande Sap in 2011. (Hier vind je nog zeven blunders met beeldregie.)
Zet een collega in z’n hemd door te veinzen dat je het voor ‘m opneemt. Mooiste voorbeeld: de interruptie die Jesse Klaver in 2015 maakte bij Diederik Samsom. Even daarvoor had Emile Roemer de PvdA-leider verweten dat de ginicoëfficiënt door de kabinetsplannen met 0,3% zou stijgen. Samsoms droge repliek: “De ginicoëfficiënt wordt niet in procenten uitgedrukt.” (Vraag is overigens of zo’n wijsneuzerig antwoord verstandig is.) Vervolgens deed Klaver net of hij het voor z’n collega op links opnam:

“Bijdehand zijn tegen de heer Roemer kunnen wij allemaal.”

Au! Met zulke vrienden…
Maak je punt, nog voordat het debat begonnen is. Dit is een klassiekertje uit de gereedschapskist van Wilders. In september 2012 — het kabinet Rutte-I was toen al gevallen — wilde hij de Partij van de Arbeid wegzetten als de “echte” gedoogpartij. Maar hoe doe je dat? Wilders maakte direct aan het begin van de dag een punt van orde (video) over de spreekvolgorde en vroeg een hoofdelijke stemming aan over dit onderwerp. In 2014 eiste hij voorafgaand aan het debat dat de Koran (volgens Wilders: “de grondwet van ISIS”) uit de plenaire zaal werd verwijderd. En vorig jaar stelde hij voor de Algemene Politieke Beschouwingen een week uit te stellen en in plaats daarvan over de vluchtelingenproblematiek te debatteren. Geen enkele keer kreeg hij een meerderheid achter z’n standpunt, maar elke keer domineerde zijn stunt de ochtendjournaals. Ook de nieuwe partij DENK haalt regelmatig dit soort fratsen uit voor aandacht.
Kies de juiste framing. Vaak denken we bij politieke framing aan al dan niet ludieke woordvondsten (aanrechtsubsidie, Kunduzakkoord, Cohen als bedrijfspoedel). Maar de beste frames zijn effectief, júist omdat ze ons niet opvallen. Zo vertellen katteneigenaren trots dat ze hun huisdier hebben laten “helpen” (zie ook dit college) en hebben vrijwel alle media het consequent over “Brussel”. Let deze week vooral eens op welke partijen de watermetafoor gebruiken als ze het hebben over vluchtelingen (“Europa wordt overspoeld door migranten”, “vluchtelingenstromen moeten worden ingedamd“). Hoe meer we vluchtelingen zo dehumaniseren, hoe meer iedereen de drang voelt opkomen de kraan dicht te willen draaien. En alle media doen vrolijk mee, zich van geen kwaad bewust? Dát is pas succesvolle framing. (Ondertussen vergelijkt de Trump-campagne vluchtelingen met Skittles. Dit is hoe de snoepjesfabrikant daar krachtig op reageert.)
Geef strategisch toe. De eerste reflex van vrijwel iedere politicus is doorgaans om alles te ontkennen wat je tegenstander beweert. Jammer! Je slaat je tegenstander namelijk alle argumenten uit z’n handen als je ‘m straffeloos gelijk kunt geven. Zo kreeg Wilders bij de Algemene Beschouwingen van 2008 dit verwijt van Pechtold:

[Wilders] laat de aanpak van het groen achterwege. Hij haalt in een enkele rücksichtslose beweging al het geld weg dat de corporaties en het Rijk in deze wijken willen stoppen. Dat is een duidelijk signaal. Straks kennen deze mensen in hun wijk geen criminaliteit, maar wonen zij beroerd. Dankzij de heer Wilders.

Het antwoord van Wilders:

Inderdaad. Geen aanpak van het groen, maar aanpak van het tuig. Daar staan wij voor.

Ook Pim Fortuyn was overigens koning van het strategisch toegeven. Lees hier vijf debatlessen van Pim Fortuyn »
Goochel met cijfers! Neem het plaatje hieronder dat deze week naar buiten werd gebracht (en ook deze, waar de berekening is weggelaten). Er valt wel wat over te zeggen. Allereerst is de termijn raar gekozen: waarom 2014-2016 als het kabinet er al sinds eind 2012 zit? Ten tweede is het verschil tussen absolute en relatieve bedragen wat misleidend: als iedereen er 1% bij krijgt, zal dat in absolute termen voor de één natuurlijk meer geld zijn dan voor de ander. Ten derde is gekozen voor CPB-prognoses in plaats van reële cijfers. Zelfs voor het volledige kalenderjaar 2014, waarvoor het CBS allang betrouwbare cijfers van heeft, is gekozen voor een CPB-prognose uit het derde kwartaal van 2014. En het CPB zit er in z’n prognoses bijna altijd naast. Ten vierde zijn percentages uit de verschillende jaren bij elkaar opgeteld, terwijl elke middelbare scholier leert dat je zulke getallen met elkaar moet vermenigvuldigen. Ter illustratie: als je huis 5 jaar op rij met 10% in waarde stijgt dan is het in totaal niet 50% meer waard geworden, maar 61% (1,1 x 1,1 x 1,1 x 1,1 x 1,1). Er klopt daardoor heel weinig van die getallen. Hans Kazàn zou er trots op zijn.
Lok een win-win-discussie uit over jouw belangrijkste punt. Het zou me niet eens verbazen als de bovenstaande cijfers bewust incorrect zijn. Als verspreider van overdreven cijfers win je namelijk bijna altijd tijdens zo’n debat. Reageert de tegenstander niet, dan blijven jouw cijfers onweersproken en concludeert de kijker dat ze waarschijnlijk wel zullen kloppen. Reageert de tegenstander wél, dan krijg je een lange discussie over de vraag hoeveel de hoge inkomens er meer op vooruit zijn gegaan dan de lage inkomens. Je kunt de ander zelfs een beetje tegemoet komen: “Misschien zijn de hoge inkomens er niet zes keer zo veel op vooruit gegaan als de lage inkomens, maar is het vijf keer zo veel. Ik ben blij dat ook u nu erkent dat de inkomensverschillen onder de Partij van de Arbeid veel groter zijn geworden.”
Verschuif de bewijslast. Een klassieke drogreden. Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen presenteert de regering haar plannen en begroting voor het komende jaar. Partijen in het parlement kunnen die plannen bijsturen door een meerderheid te vinden voor hun moties. Maar coalitiepartijen doen soms net alsof je enkel kritiek mag uiten, als je eerst zelf met een tegenbegroting komt.
Wanneer je als oppositiepartij goede sier maakt met allerlei bedragen, dan moet je ook niet vreemd opkijken als anderen willen zien waar dat op gebaseerd is.

En als die niet minstens zo goed onderbouwd is als de plannen van het kabinet (aantal fte’s bij alle ministeries: 109.500; aantal fte’s per Kamerlid: 1,2) dan krijg je de wind van voren. Dat klopt natuurlijk niet. Aan de andere kant: wanneer je als oppositiepartij goede sier maakt met allerlei bedragen, dan moet je ook niet vreemd opkijken als anderen willen zien waar dat op gebaseerd is — wie stelt moet bewijzen. Het afgelopen jaar kwamen de SP en het CDA zo in behoorlijke problemen. Belangrijkste les: zet als oppositiepartij een eigen visie neer, bekritiseer de plannen van het kabinet op concrete punten en dien strategisch gekozen moties in, maar wees voorzichtig met het introduceren van eigen cijfers. Want voordat je het weet, moet je de hele berekening laten zien.
Gebruik humor! Het debat begint ’s ochtends en duurt vaak tot na middernacht. Bij zo’n debatmarathon is het gebruik van humor zeer welkom en effectief. (Het zorgt er zelfs voor dat je publiek minder kritisch kijkt naar de inhoud van je boodschap.) Neem dit fragment van Halbe Zijlstra. Met gevoel voor timing maakt hij een grap over tomaten. Zo trek je de aandacht, breng je wat amusement in de Tweede Kamer en wordt het debat levendig:

Okay, ik ga kijken! Wie spreekt wanneer?

Bereid je maar voor op een lange zit, want de Algemene Politieke Beschouwingen nemen twee lange dagen in beslag. Met name de woensdag duurt lang, van halverwege de ochtend (rond 10:30) tot na middernacht. Meestal komen voor het avondeten alleen Emile Roemer, Halbe Zijlstra, Sybrand Buma en Diederik Samsom aan het woord. Dat is deels bewust, omdat de grote partijen allerminst haast maken en bewust proberen te bereiken dat Geert Wilders pas na het avondeten — en dus te laat voor De Wereld Draait Door en de avondjournaals — kan beginnen met z’n betoog. (Ook dat is een beproefde debattechniek.) Het verklaart mede waarom Wilders z’n toevlucht zoekt in trucs aan het begin van de ochtend.

Hieronder een overzicht van de laatste twee jaren.

Algemene Politieke Beschouwingen (dag 1) in 2015

Spreker	Starttijd	Eindtijd	Spreektijd	Werkelijk*
Emile Roemer (SP)	10:33	11:26	30m	0:53
Halbe Zijlstra (VVD)	11:26	14:22	40m	2:56
Sybrand Buma (CDA)	15:33	17:15	30m	1:42
Diederik Samsom (PvdA)	17:15	19:16	40m	2:01
Geert Wilders (PVV)	20:24	21:36	30m	1:12
Alexander Pechtold (D66)	21:36	22:02	30m	0:26
Arie Slob (CU)	22:02	22:27	25m	0:25
Jesse Klaver (GL)	22:27	22:49	25m	0:22
Kees van der Staaij (SGP)	22:49	23:13	20m	0:24
Marianne Thieme (PvdD)	23:13	23:30	20m	0:17
Henk Krol (50PLUS)	23:30	23:42	15m	0:12
Tunahan Kuzu (GrKÖ)	23:42	23:52	10m	0:10
Joram van Klaveren (GrBvK)	23:52	00:02	10m	0:10
Norbert Klein (GrKl)	00:02	00:07	5m	0:05
Totaal			5:30	11:15

*Interrupties en antwoorden op interrupties gaan niet af van je spreektijd.

Algemene Politieke Beschouwingen (dag 1) in 2014

Spreker	Starttijd	Eindtijd	Spreektijd	Werkelijk
Emile Roemer (SP)	10:51	12:08	30m	1:17
Halbe Zijlstra (VVD)	12:08	14:37	40m	2:29
Sybrand Buma (CDA)	15:50	17:47	30m	1:57
Diederik Samsom (PvdA)	17:51	19:44	40m	1:53
Geert Wilders (PVV)	21:08	21:43	30m	0:35
Alexander Pechtold (D66)	21:43	22:46	30m	1:03
Arie Slob (CU)	22:46	23:28	25m	0:42
Bram van Ojik (GL)	23:28	23:52	25m	0:24
Kees van der Staaij (SGP)	23:55	23:13	20m	0:19
Marianne Thieme (PvdD)	00:19*	00:24	20m	0:24
Henk Krol (50PLUS)	00:39*	00:49	10m	0:10
Norbert Klein (GrKl)	00:49*	01:00	10m	0:11
Joram van Klaveren (GrBvK)	01:00*	01:11	10m	0:11
Totaal			5:20	11:36

*Ergens rond die tijd, maar toen sliepen de meeste mensen al

Analyse APB 2016 dag 1: wie zei wat?

Spreker	Woorden	Woord #1	Woord #2	Woord #3
Halbe Zijlstra (VVD)	20.063	ik	niet	we
Emile Roemer (SP)	13.006	niet	ik	we
Geert Wilders (PVV)	10.962	niet	ik	we
Diederik Samsom (PvdA)	10.512	ik	u	we
Sybrand Buma (CDA)	10.406	ik	niet	we
Alexander Pechtold (D66)	8.655	ik	niet	we
Jesse Klaver (GL)	6.421	ik	we	niet
Gert-Jan Segers (CU)	5.764	ik	we	vrijheid
Marianne Thieme (PvdD)	4.837	niet	ik	we
Kees van der Staaij (SGP)	4.457	ik	niet	we
Tunahan Kuzu (DENK)	3.151	ik	mensen	Nederland
Henk Krol (50PLUS)	1.738	niet	mensen	we
Louis Bontes (VNL)	1.417	wij	Nederland	meer
Norbert Klein (GrKl)	1.220	niet	mensen	kunnen

Inclusief interrupties. Exclusief woorden die iedereen veel gebruikt (de, het, een, is, te). Zie ook deze tool.

Donderdag reageert Rutte

De tweede dag duurt meestal van 10:30 tot ongeveer 20:00 uur ’s avonds. Daar zal premier Rutte reageren op de vragen van de fractievoorzitters, waarna de tweede termijn begint en iedereen opnieuw het woord zal voeren.

Kijk- en leestips

Onze experts voorzien regelmatig belangrijke speeches, campagnes en debatten van commentaar op radio en televisie. Hier vind je een selectie uit hun mediaoptredens »

Wil je wat meer lezen? Op onze site vind je 500+ artikelen en publicaties. Bijvoorbeeld deze:

Publicaties over de Nederlandse politiek

Hieronder een selectie, alle publicaties vind je hier.

Trainingen & Coaching

Opleidingstrajecten

Alle overtuigtips

Aanmelden overtuigtip

Populairste tools

Top 10: beproefde trucs & technieken

Okay, ik ga kijken! Wie spreekt wanneer?

Algemene Politieke Beschouwingen (dag 1) in 2015

Algemene Politieke Beschouwingen (dag 1) in 2014

Analyse APB 2016 dag 1: wie zei wat?

Donderdag reageert Rutte

Kijk- en leestips

Publicaties over de Nederlandse politiek

Publicaties over de Amerikaanse politiek

Misschien ook iets voor u

Plaats een Reactie

Geef een reactie Reactie annuleren

Meer informatie? Neem gerust contact op!

Algemene voorwaarden

Laatste overtuigtips