Vlammen in het vragenvuur: Geen excuses, maar een niet-ontkennende ontkenning
Deze week schreef onze expert Lars Duursma in de Volkskrant over de reacties van multinationals op de financiering van de klimaatwetenschapontkenner Frits Böttcher. Waarom gebruiken bedrijven dit soort niet-ontkennende ontkenningen en wat leren we hiervan?
Dit gebeurde er
Terwijl ze zich voor de schermen klimaatbewust profileerden, financierden multinationals als Shell in de jaren negentig achter de schermen klimaatwetenschapontkenner Frits Böttcher. Mede daardoor kwam effectief klimaatbeleid in Nederland maar langzaam op gang.
Dat vraagt om een reactie van de oliegigant. ‘De suggestie dat Shell klimaatscepsis steunt kan ik absoluut niet plaatsen,’ zo verklaart de president-directeur van Shell Nederland.
Maar dat je iets niet kunt plaatsen, kan heel veel dingen betekenen. Dat je niet weet wie precies de suggestie gedaan heeft. Of wanneer. Of onder welke omstandigheden. Of wat dan ook. Het ontkent niets.
Wat leren we daarvan?
De niet-ontkennende ontkenning is vooral populair in de politiek. Vraag: gaat u de hypotheekrenteaftrek afbouwen? Antwoord: ‘Daar hebben we absoluut geen plannen voor.’ Klinkt als een harde ontkenning, maar biedt alle mogelijkheden het na de verkiezingen alsnog te doen. Ook elders zie je het veel. Een goede vuistregel: hoe meer voorlichters, hoe groter de kans op zulke formuleringen.
Volgens KLM is er ‘geen enkele indicatie’ dat de vliegmaatschappij ‘een betaling heeft gedaan’ aan Böttcher. ING claimt dat het ‘helaas niet meer te achterhalen’ is. Dat is ook waar als je zojuist het hele dossier door de shredder hebt gehaald. ThyssenKrupp reageert: ‘Datgene waaraan u refereert vond 25 jaar geleden plaats. Ver voorbij de periode waarbinnen dergelijke stukken bewaard moeten blijven.’ Dat zegt niets over of de stukken in werkelijkheid bewaard zijn. Het bedrijf biedt op zijn site gedetailleerde historische informatie die terugvoert tot 1811. Dát was kennelijk niet te lang geleden. Schiphol wil de berichten ‘bevestigen noch ontkennen’. AkzoNobel noemt het ‘lastig’ om te reageren omdat het al ‘zo lang geleden is’.
En zo kwam geen enkele organisatie uiteindelijk met een harde ontkenning van de feiten. Hadden ze dat in de jaren negentig ook maar gedaan.
Wil je zelf beter om leren gaan met lastige vragen? Dan is onze tweedaagse Masterclass Overtuigingskracht of persoonlijke coaching dan iets voor jou. We geven bovendien veel mediatraining, waar je leert om jouw verhaal helder neer te zetten. De training zorgt ervoor dat jij vaker wordt teruggevraagd (het is niet gericht op crisissituaties).
Is de tip nu de niet-ontkennende ontkenning in je communicatie strategie op te nemen? Is dat de moraal van Debatrix?
Dag Hans, dank voor je reactie! De toon van het stukje — en dan met laatste alinea — geeft volgens mij aan hoe ik over het gedrag van deze multinationals denk. Op twitter (zie dit draadje) was ik er wat explicieter over. Als stijlvorm voor een artikel vind ik het vaak charmanter om de lezer munitie aan te reiken op basis waarvan deze zélf conclusies kan trekken, dan om als schrijver te vertellen wat goed of fout is. Tussen de regels door heb ik wel door laten schemeren wat ik er zelf van vind, maar kennelijk was dat hier niet duidelijk of niet duidelijk genoeg.
In de overtuigtips geven we niet alleen adviezen (‘pas dit toe!’) maar proberen we soms ook zaken bloot te leggen. Dat laatste was de insteek van deze overtuigtip. Ik hoop dat zo’n observatie lezers in staat stelt dergelijke persverklaringen kritischer te bekijken. Als maar genoeg mensen dat ook doen én er ook op reageren (bijv. hier door Greenpeace en Milieudefensie), dan kunnen organisaties uiteindelijk niet langer wegkomen met zulke niet-ontkennende ontkenningen.