Misschien wel de mooiste stijlfiguur: de antimetabool
“Ask not what your country can do for you — ask what you can do for your country.” Het is geen toeval dat deze uitspraak van president John F. Kennedy zo in het geheugen blijft hangen. De zin is een antimetabool: misschien wel de mooiste, maar om te bedenken ook één van de moeilijkste, stijlfiguren. De impact is enorm: vaak herinneren mensen de uitspraak nog weken, zo niet jaren. En belangrijker nog: ze vertellen hem door aan anderen.
Wat is het?
De antimetabool draait om de herhaling van (groepen) woorden, maar dan in omgedraaide grammaticale volgorde. De stijlfiguur wordt regelmatig verward met het chiasme. Daarbij is weliswaar sprake van dezelfde zinsconstructie, maar worden niet exact dezelfde woorden herhaald.
Antimetabolen met personen, voorwerpen en fenomenen:
- “Je kunt een kind uit de oorlog halen, maar hoe haal je de oorlog uit een kind?” (War Child)
- “Als de berg niet tot Mohammed komt, zal Mohammed tot de berg komen.”
- “Het is een Christelijk werk om heidenen te bekeren, maar een heidens werk om Christenen te bekeren.”
- “Whether we bring our enemies to justice or bring justice to our enemies, justice will be done.” (George W. Bush)
- “East and West do not mistrust each other because we are armed; we’re armed because we mistrust each other.” (Ronald Reagan)
Antimetabolen met werkwoordsvormen:
- “Slechte mensen leven om te eten en drinken; goede mensen eten en drinken om te leven.” (Socrates)
- “We moeten niet alleen zeggen wat we doen, maar ook inderdaad doen wat we zeggen.” (Klaas de Vries)
- “Let us preach what we practice — let us practice what we preach.” (Winston Churchill)
- “I’d rather have one and not need it than need it and not have one.” (onbekend, over condooms)
- “Het was toch: gaat heen en vermenigvuldigt u, en niet: niet vermenigvuldigt u en gaat heen” (onbekend, over Canadeze bevrijders)
Zelf aan de slag!
Wil je zelf een antimetabool verzinnen? Begin dan met de essentie van je verhaal. Probeer die in één zin te verwoorden. Brainstorm vervolgens over woorden en werkwoorden die daarbij passen. Zoek twee woorden om mee te spelen: dubbele betekenissen zijn daarbij zeer welkom. Gebruik als format “niet zus, maar zo” of gebruik in het tweede gedeelte van de zin een ontkenning. Door de ontkenning staan de woorden vaak al automatisch in omgedraaide grammaticale volgorde. Het is gemakkelijker dan je denkt!
Wil je ‘m in een toespraak gebruiken? Zet ‘m voor maximale impact dan aan het einde. Als je jouw verhaal kunt samenvatten met deze stijlfiguur, dan onthoudt iedereen de kern van je boodschap!
Dit artikel is gebaseerd op een eerdere blog van m’n collega Roderik van den Bos.
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!