Is het een hamer of een stoomwals? Hoe jij vage concepten concreet maakt
“Oh my god, what have I done.” Als oud-werknemers van Facebook dat zeggen, dan is het tijd technologie-ethiek meer bekendheid te geven. Technologie-ethiek is daarentegen een heel vaag concept. Als je daar aan anderen over vertelt dan blijft het niet hangen. Wat je in zo’n geval nodig hebt is een sterke metafoor die jouw boodschap in één beeld samenvat.
Black Mirror: Het monster dat we per ongeluk maken
Voor TEDxRotterdam 2017 had ik de eer om spreker Marcel Schouwenaar te begeleiden. Als Creatief Directeur van The Incredible Machine werkt hij al jaren aan de meest vooruitstrevende ‘Internet of Things’ toepassingen. Van digitale deurbellen tot aan volledige slimme gebouwen. Maar de afgelopen jaren ging er iets knagen bij hem en zijn collega developers. Stonden zij nog wel achter de producten die zij maakten?
Door overal sensoren te plaatsen en die te koppelen aan slimme computersystemen maakten zij hele gave toepassingen. Door steeds een beetje meer informatie op te halen kunnen zij zelfs nog mooiere toepassingen maken. Met een beetje meer informatie … een betere toepassing… totdat… jij opeens overal bekeken wordt, alles van jou bekend is en dat nadelige gevolgen heeft voor jouw leven (typisch gevalletje Black Mirror).
Technologie-ethiek
Hoewel we dus met de beste intenties oplossingen bedenken en maken, lopen we risico om aan het einde van de rit iets te hebben gemaakt waarvan we de gevolgen niet overzien. Het is dus tijd om bewust stil te staan bij de gevolgen van techniek op onze samenleving. Tijd voor technologie-ethiek.
Marcel stond samen met zijn collega’s bewust stil bij de technologie-ethiek en schreven het IoT Design Manifesto. Dat manifest is nu al door honderden developers ondertekend. Nu is de belangrijke vraag: hoe kunnen we er voor zorgen dat nog meer developers deze boodschap gaan zien, ondertekenen en delen?
Maak de boodschap concreet
Allereerst helpt het om bij jouw boodschap na te denken over de essentie van jouw verhaal: Wat is jouw kernboodschap? Om tot jouw kernboodschap te komen helpt het om jezelf te vragen “Wat wil ik dat mijn publiek gaat doen?” en minstens zo belangrijk “Welk gevoel wil ik opwekken?”
In Marcel zijn geval draait zijn kernboodschap over het creëren van meer bewustwording van technologie-ethiek. Door middel van het aanwakkeren van een knagend gevoel van ongemak willen we dat mensen vaker over de gevolgen van nieuwe apps en toepassingen gaan nadenken, met als ultiem doel het onderschrijven van het manifest.
Maak er een keuzemoment van
Een eindbeeld van een volledig gebrek aan privacy geeft mensen een gevoel van ongemak. Maar dat is in de toekomst en geeft geen handvatten voor nu. We moeten ons immers nu gaan afvragen: is die geweldige oplossing waar we met ziel en zaligheid aan werken wel ‘OK’ als we het ten volste gaan gebruiken?
Het is dus belangrijk om jouw publiek bewust te maken dat er juist nú een keuzemoment is aangebroken. Is dit oké of níet oké?
Maak het beeldend
Nu we een kernboodschap hebben die mensen in beweging brengt en dit gekoppeld hebben aan een concreet keuzemoment is het tijd om de keuze beeldend te maken.
Internet of Things, Big Data, Artificial Intelligence, Deep Learning… Het is allemaal gereedschap voor de moderne ingenieur. Marcel en ik zochten daarom naar metaforen die net als internet-toepassingen gereedschap zijn. Een logische eerste keuze voor gereedschap: een hamer. Want ook jij denkt bij gereedschap aan een hamer, toch?
Zoek een tegenpool
Daarna zijn wij op zoek gegaan naar een tegenpool. In ons geval iets dat je gebruikt bij het bouwen van essentiële infrastructuur (net zoals Internet of Things) en iets waarvan het duidelijk is dat je er zonder de juiste opleiding grote schade mee kunt aanrichten. Kortom, een stoomwals!
Een wals zie je niet elke dag, is herkenbaar en spreekt tot de verbeelding. We kennen allemaal wel de tekenfilms waarin een coyote, jager of een kwaaie eend wordt platgereden door een wals. Een stoomwals is daarmee een ideaal haakje om dit verhaal te laten hangen. Dat bracht ons tot de vraag die je vanaf nu aan elke developer kunt stellen:
“Bouw ik nu een hamer of een stoomwals?”
Metafoor
De magie van dit verhaal zit hem er natuurlijk in dat een hamer in het echte leven heel lastig een stoomwals kan worden. In de wereld van de moderne technologie ligt dat echter anders. Daar kun jij beginnen met een nuttige tool (een website waarbij je vrienden met elkaar in contact brengt) wat in de loop van tijd zich ontwikkelt tot een stoomwals die alles sloopt wat op zijn pad komt (het algoritme van de website kan mogelijk gebruikt worden door buitenlandse partijen om verkiezingen te beïnvloeden). Dus zo benadrukte Marcel in zijn verhaal, dit maakt het noodzakelijk om ons regelmatig af te vragen:
“Bouw ik nu een hamer of een stoomwals?”
Werkt dit?
Dat de metafoor na Marcel zijn TEDxRotterdam talk was blijven hangen bleek wel uit de leuke tweet van het team van Hike.one (voorheen Unitid).
Ikzelf denk nu elke keer als ik een (stoom)wals zie aan Marcel’s verhaal over het belang van technologie-ethiek. Jij nu ook?
Ik vind het een geweldig voorbeeld van hoe een moeilijk onderwerp bespreekbaar kan worden gemaakt voor een breed publiek. Teruggaan naar simpele voorbeelden is vaak niet eenvoudig als de materie moeilijk of complex is. Maar juist dan is de impact groot. Ik kan hier iets mee!
Ik vond het niet zo’n geweldig beeld.De bedoeling is wel duidelijk.Je wordt plat gewalsd.Maar ik zou een tsunami, zo’n overdonderende vloedgolf, waarbij je weet dat je gaat verzuipen– een beter beeld vinden.
Hi Jaap, het beeld van de Tsunamie hebben we in eerste framing artikelen besproken. Het probleem van dit beeld is dat het enige wat je daarvoor kunt doen is vluchten.
Het idee van de stoomwals is dat je daarvoor een rijbewijs nodig hebt (en voor een hamer niet).
Langzaam maar zeker wordt het simpele gereedschap in je handen steeds complexer en zonder dat je het doorhebt zit je opeens op een stoomwals. Zo is het ook met AI, waarbij onschuldige programma’s langzaam maar zeker zodanig groeien dat je op een gegeven moment een achtergrond in ethiek nodig hebt om de onderliggende keuzes te verantwoorden.